Mô hình trồng lúa hữu cơ ở xã Mỹ Lộc, huyện Tam Bình bước đầu đã tạo sự lan tỏa trong cộng đồng vì là mô hình đầu tiên trong tỉnh sản xuất lúa sạch và được bao tiêu toàn bộ sản phẩm.

Để hoạt động hiệu quả ngay từ vụ lúa đầu tiên, địa phương đã thành lập hợp tác xã (HTX) Tân Tiến để điều hành. Cán bộ Phòng Nông nghiệp& PTNT, đơn vị cung ứng phân hữu cơ và các kỹ sư đảm nhận hướng dẫn kỹ thuật cho bà con thực hiện mô hình.

Vụ đầu tiên mô hình thực hiện là vụ hè thu 2016 với diện tích 44,3 ha với 74 hộ dân tham gia. Trong đó, diệc tích canh tác lúa hữu cơ là 31 ha, lúa bán hữu cơ là 13,3 ha. Vụ thu đông 2016, mô hình tiếp tục được duy trì với diện tích 26,8 ha do 43 hộ tham gia.

Ông Dương Văn Thành - giám đốc HTX Tân Tiến lý giải, sở dĩ diện tích sản xuất giảm là do nông dân chưa có kinh nghiệm sản xuất, cộng với thời tiết bất lợi nên năng suất lúa không cao, chỉ khoảng 3,8 tấn/ha. Tuy nhiên lúa bán được với giá 11.000 đồng/kg, cao hơn lúa thường cùng loại từ 3.000 – 4.000 đồng/kg và được bao tiêu toàn bộ.

Giống lúa được sử dụng trong mô hình là giống lúa thơm Jasmine 85. Liên hiệp HTX Thương mại TP Hồ Chí Minh (Sài gòn Co.op) hợp đồng bao tiêu sản phẩm. Công ty CP Nông nghiệp GAP và công ty TNHH phát triển nông nghiệp Phương Nam cung ứng phân, thuốc hữu cơ và tư vấn kỹ thuật sản xuất.

Với kinh nghiệm sau 2 vụ làm “chưa có lãi”, hiện nông dân Mỹ Lộc đang bước vào vụ thứ 3 – vụ đông xuân 2016 – 2017 thực hiện sản xuất quy trình hữu cơ khép kín với nhiều tự tin. Đến nay diện tích sản xuất lúa hữu cơ tăng trở lại thành hơn 40 ha, trên 70 hộ tại ấp 9 và ấp 11 tham gia.

Chị Nguyễn Thị Sang có 0,6 ha canh tác theo mô hình ngay từ vụ đầu tiên tâm sự: “Do 2 vụ đầu chưa rành cách làm và thời tiết bất lợi quá nên không có lời”.

Không nản lòng, chị tham dự đầy đủ những buổi hội thảo đầu bờ có sự hướng dẫn của kỹ sư nên chị học hỏi khá nhiều kỹ thuật.

“Làm lúa trước đây thấy sâu bệnh thì đem phân, thuốc hóa học phun xịt, giờ toàn bộ phải bón phân hữu cơ mà phải đúng quy trình nữa chớ. Hễ thấy hộ nào bưng thúng phân vô cơ ra rải thêm hoặc dùng bình xịt thuốc là tui cự nự dữ lắm. Tôi sợ truy xuất nguồn gốc và kiểm nghiệm mẫu lúa sẽ bị trả lại. Nói chung nông dân tụi tui động viên kiểm tra chéo lẫn nhau”. Chị tiếp lời.

“Nhiều bà con mới làm vụ đầu thấy ruộng bón phân hữu cơ thấy cây lúa phát triển từ từ nên sâu rầy ít tấn công. Tuy nhiên trong giai đoạn lá đòng không xanh như bón phân hóa học làm bà con sợ không hiệu quả, không dám tham gia. Sau đó được kỹ sư hướng dẫn, bà con đã hiểu ra vấn đề nên vụ tiếp theo đồng ý tham gia trở lại”. Ông Trần Văn Cường – Phó CT Hội Nông dân xã Mỹ Lộc chia sẻ.

Ông Cường cũng cho biết, trong quá trình sản xuất bà con cứ 10 ngày họp 1 lần để được kỹ sư tư vấn kỹ thuật. Do đó những vướng mắc được giải đáp, xử lý rất kịp thời.

Sau khi lúa thu hoạch xong sẽ vận chuyển ra đường lớn, phía công ty sẽ cho phương tiện xuống thu gom. “HTX lập danh sách nông dân, số lượng lúa giao cẩn thận, sau đó hợp đồng công ty ngày lấy tiền trả nông dân, vì thế nông dân  rất yên tâm khâu này” – ông Thành cho biết

Nhiều nông dân đánh giá năng suất vụ đông xuân ước đạt 5 tấn/ha, với giá bao tiêu khoảng 11.000 đồng/kg thì tổng thu đạt 55 triệu đồng, trừ chi phí vẫn còn 25 triệu/ha/vụ. Trong khi sản xuất ngoài mô hình năng suất có thể đạt 7 – 8 tấn/ha nhưng ngược lại giá cả có thể chỉ bằng một nửa nên sản xuất lúa hữu cơ vẫn đạt hiệu quả

“Công ty đã đặt vấn đề bao tiêu lên đến 100 ha, vì vậy tới đây HTX sẽ tiếp tục vận động nông dân các ấp lân cận cùng tham gia”. Ông Trần Văn Cường cho biết.

Đánh giá về mặt hiệu quả của mô hình, Ban điều hành HTX nhận định, tuy sản xuất hữu cơ còn khá mới mẻ nhưng nông dân vẫn áp dụng đúng quy trình đề ra. Năng suất vụ đông xuân 2016-2017 dự kiến tăng hơn 2 vụ trước, môi trường nuôi thủy sản trong ruộng lúa ổn định, nguồn lợi thủy sản xung quanh được tái tạo và phục hồi. Sức khỏe của người nông dân được đảm bảo. Trong sản xuất lúa người nông dân không còn sử dụng các thuốc BVTV và phân bón hóa học bừa bãi. Hàm lượng dinh dưỡng trong đất tăng lên và nguồn thiên địch trên đồng ruộng được duy trì và bảo vệ

Tuy nhiên mô hình còn một số hạn chế như hệ thống thủy lợi còn chưa đáp ứng, giá thành phân hữu cơ còn cao nên nông dân chưa mạnh dạn đầu tư, thời tiết diễn biến phức tạp mưa nhiều ảnh hưởng năng suất.

Căn cứ tình hình thực tế tại địa phương và hiệu quả mang lại để mô hình tiếp tục phát triển và mang lại hiệu quả cao cho người trồng lúa trong thời gian tới, Ban điều hành HTX đề xuất cần phát triển mô hình theo một trong các hướng sau: xây dựng mô hình “2 vụ lúa – 1 vụ cá”; hoặc mô hình “2 vụ lúa – 1 vụ màu (với các loại cây phù hợp như: đậu, rau các loại, màu công nghiệp; mô hình “2 vụ lúa chính” xả lũ lấy phù sa.

Hợp tác xã đang lấy ý kiến các thành viên trong HTX để thống nhất thực hiện trong vụ hè thu 2017.

Qua thực tế sản xuất hiện nay, mô hình sản xuất lúa nói riêng và cây trồng nói chung theo hướng hữu cơ đã gặt hái được nhiều thành công, ghi dấu sự phát triển tất yếu của ngành sản xuất lúa gạo theo hướng hữu cơ, xanh sạch, an toàn và bền vững…

Thanh Thủy

Trung tâm Khuyến nông Vĩnh Long