Nhằm tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người dân sống gần vùng đệm các khu bảo tồn, vườn quốc gia về sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên hướng tới việc bảo tồn đa dạng sinh học, cũng như bảo vệ các tài nguyên thiên nhiên của cộng đồng, đặc biệt trong việc khai thác phát triển lâm sản ngoài gỗ, nông nghiệp giá trị cao và du lịch sinh thái tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng dân cư sống phụ thuộc vào rừng, ngày 24/12/2021, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia phối hợp với Tổng cục Lâm nghiệp tổ chức Diễn đàn Khuyến nông @ Nông nghiệp chủ đề “Giải pháp phát triển sinh kế bền vững tại vùng đệm một số khu bảo tồn, vườn quốc gia”.

Diễn đàn được tổ chức trực tiếp tại điểm chính là Vườn Quốc gia Ba Vì (Hà Nội), kết hợp trực tuyến đến các điểm cầu Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn một số tỉnh/thành phố và một số vườn quốc gia, khu bảo tồn trên cả nước.

Toàn cảnh Diễn đàn tại Vườn Quốc gia Ba Vì (Hà Nội)

 

Theo báo cáo của Tổng Cục Lâm nghiệp cả nước có 167 khu rừng đặc dụng với tổng diện tích 2.303.961 ha (bao gồm cả diện tích mặt nước, đất chưa có rừng xen kẽ) thuộc 54/63 tỉnh, thành phố, trong đó diện tích có rừng là 2.173.231 ha. Rừng là nơi sinh sống, gắn bó, tạo việc làm trực tiếp và gián tiếp của khoảng 20 triệu người dân, trong đó chủ yếu là người dân sinh sống ở vùng sâu, vùng xa, vùng miền núi, nơi điều kiện kinh tế, hạ tầng mức sống còn gặp nhiều khó khăn.

Trong quá trình hình thành và phát triển của hệ thống các khu rừng đặc dụng, cộng đồng người dân, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống tại vùng đệm đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ hệ sinh thái rừng, bảo tồn đa dạng sinh học. “Thực tế cho thấy, ở nơi nào người dân, cộng đồng địa phương có cuộc sống ổn định, có sự gắn bó, hỗ trợ lẫn nhau thì ở đó rừng được bảo vệ, phát triển, đa dạng sinh học được phục hồi. Do đó, việc cải thiện sinh kế, nâng cao thu nhập cho người dân, cộng đồng sinh sống tại vùng đệm được xác định là giải pháp hiệu quả để bảo vệ và phát triển rừng” ông Lê Quốc Thanh – Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia nhấn mạnh.

Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia Lê Quốc Thanh phát biểu khai mạc Diễn đàn

 

Trong nhiều năm qua, nhiều cơ chế, chính sách nhằm hỗ trợ sinh kế cho người dân sinh sống tại khu vực có rừng, trong đó có vùng đệm của các khu rừng đặc dụng đã được ban hành như: Nghị định số 75 ngày 9/9/2015 của Chính phủ về cơ chế, chính sách bảo vệ và phát triển rừng, gắn với chính sách giảm nghèo nhanh, bền vững và hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2015 - 2020; Nghị định số 168 ngày 27/12/2016 của Chính phủ về khoán rừng, vườn cây và diện tích mặt nước trong các Ban quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ; Quyết định số 24 ngày 01/6/2012 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách đầu tư phát triển rừng đặc dụng giai đoạn 2011 – 2020,... Cùng với đó là nguồn kinh phí hỗ trợ từ các chương trình, dự án trong và ngoài nước đã từng bước giải quyết được những khó khăn cho người dân sinh sống tại khu vực có rừng; phát triển nhiều mô hình sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi, trồng dược liệu và lâm sản ngoài gỗ... từ đó cải thiện thu nhập, đời sống cho người dân, giảm áp lực vào rừng.

Phát triển mô hình trồng dược liệu nhằm cải thiện thu nhập, đời sống cho người dân tại vùng đệm rừng đặc dụng

 

Theo tổng hợp từ các ban quản lý các khu bảo tồn, giai đoạn 2016 - 2020, hàng năm có khoảng 1.100 lượt thôn/bản vùng đệm các khu bảo tồn đã được hỗ trợ thông qua Quyết định số 24/2012/QĐ-TTg ngày 01/6/2012 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách phát triển vùng đệm với tổng kinh phí khoảng 43,8 tỷ đồng, trong đó từ ngân sách nhà nước là 41,8 tỷ đồng. Tỷ lệ các vườn quốc gia được cấp kinh phí thực hiện chương trình này là 70%; các khu dự trữ thiên nhiên là 60%. Các hạng mục hỗ trợ chủ yếu là xây dựng hạ tầng như đường giao thông, nhà cộng đồng, hệ thống nước sạch, cây trồng, vật nuôi và thiết bị tuyên truyền.

Thực hiện chính sách khoán bảo vệ rừng cho hộ gia đình/cộng đồng vùng đệm, hàng năm các Ban quản lý rừng đặc dụng tổ chức khoán bảo vệ rừng cho các hộ gia đình, cộng đồng vùng đệm từ ngân sách Trung ương với diện tích bình quân khoảng 500 nghìn ha. Tổng số 74 ban quản lý rừng đặc dụng được chi trả dịch vụ môi trường rừng, chiếm 45% tổng số ban quản lý rừng, với tổng diện tích rừng năm trong lưu vực là 1,148 triệu ha, chiếm khoảng 48% về diện tích rừng đặc dụng, kinh phí chi trả khoảng 320 tỷ đồng, bình quân 292 nghìn đồng/ha (thấp nhất là 628 đồng/ha và cao nhất là 1 triệu đồng/ha).

Tại diễn đàn, đại diện các vườn quốc gia, khu bảo tồn đã chia sẻ kết quả và kinh nghiệm trong triển khai, thực hiện các chương trình hỗ trợ vùng đệm; nâng cao thu nhập cho người dân; đặc biệt là các chương trình, dự án, mô hình hợp tác phát triển kinh tế giữa Ban quản lý rừng đặc dụng và cộng đồng; cộng đồng và doanh nghiệp. Bên cạnh đó, các đại biểu cũng nêu một số khó khăn vướng mắc trong quá trình thực hiện các chương trình hỗ trợ vùng đệm, đồng thời đề xuất giải pháp phát triển sinh kế bền vững tại vùng đệm, góp phần bảo vệ và phát triển diện tích rừng đặc dụng hiện có, bảo tồn đa dạng sinh học, góp phần giải quyết công ăn việc làm, xóa đói giảm nghèo, nâng cao thu nhập cho hộ gia đình sống tại vùng đệm, góp phần bảo vệ rừng, củng cố an ninh-quốc phòng vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới.

Đại biểu thăm mô hình trồng cây dược liệu tại vùng đệm Vườn QG Ba Vì

 

Ông Vũ Thành Nam, Phó vụ trưởng Vụ Quản lý rừng đặc dụng – Tổng cục Lâm nghiệp cho rằng: Các Ban quản lý rừng cần chủ động tạo nguồn thu ngoài ngân sách như phát triển du lịch sinh thái, cho thuê dịch vụ môi trường rừng, chi trả dịch vụ môi trường rừng, bán tín chỉ các-bon… để chia sẻ lợi ích với cộng đồng vùng đệm theo hướng đồng quản lý. Bên cạnh đó, cần nhân rộng các mô hình phát triển kinh tế cho người dân vùng đệm, có sự tham gia của Ban quản lý rừng, doanh nghiệp và cộng đồng. Đồng thời, lồng ghép các chương trình như Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 để hỗ trợ vùng đệm. Xã hội hóa công tác bảo vệ, phát triển rừng đặc dụng, huy động các nguồn lực ngoài nhà nước cho phát triển rừng và bảo tồn đa dạng sinh học; thí điểm giao rừng đặc dụng cho doanh nghiệp ngoài nhà nước quản lý, gắn với bảo vệ rừng và phát triển vùng đệm.

Theo ông Phạm Văn Lương, Giám đốc Quốc gia Helvetas Việt Nam, có 3 giải pháp có thể phát triển kinh tế cho người dân vùng đệm vườn quốc gia và khu bảo tồn. Thứ nhất là phát triển các chuỗi giá trị các sản phẩm công nghiệp giá trị cao và lâm sản ngoài gỗ gắn với doanh nghiệp và thị trường đầu ra. Thứ hai là phát triển du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng, đặc biệt tại các khu bảo tồn gần với các điểm du lịch lớn như Hà Nội, Tp. Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Huế, Đà Nẵng, Hội An, Ninh Bình và Đà Lạt. Thứ ba là đào tạo kỹ năng nghề cho thanh niên và người dân địa phương, gắn với giới thiệu việc làm trong các công ty ở khu vực và địa phương.

Phát biểu tại Diễn đàn, ông Trần Quang Bảo, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp cho biết: Xác định vùng đệm là một yếu tố quan trọng trong công tác bảo tồn, chủ trương của Đảng và Nhà nước đến 2030, sẽ bảo vệ chặt chẽ hệ thống rừng đặc dụng và rừng tự nhiên. Trong chiến lược phát triển lâm nghiệp 2021 - 2030, Bộ NN&PTNT đang được Chính phủ giao xây dựng các chương trình chính sách phát triển rừng đặc dụng. Trong đó chú trọng ưu tiên các chương trình, khoán bảo vệ rừng; xây dựng các đề án phát triển du lịch sinh thái, phát triển mô hình dược liệu… Đề án được phê duyệt sẽ tạo cơ hội cho các doanh nghiệp thuê môi trường rừng để trồng cây dược liệu, nuôi trồng thủy sản… Hy vọng những chương trình, dự án trong thời gian tới sẽ tháo gỡ những khó khăn trong việc phát triển sinh kế bền vững tại vùng đệm các khu bảo tồn, vườn quốc gia.

Đỗ Tuấn - Ánh Nguyệt

Xem thêm tin về Diễn đàn trên báo Nông nghiệp Việt Nam, báo Dân Việt, báo Dân tộc và Phát triển