Tại Hải Dương, qua thực tế thăm đồng trên những diện tích lúa nhiễm (nếp các loại) đã xuất hiện vết bệnh trên lá lúa với tỷ lệ nhiễm từ 1-5%. Để phòng trừ hiệu quả bệnh đạo ôn, xin chia sẻ một số kinh nghiệm quản lý bệnh tại Hải Dương như sau:
- Lựa chọn những giống lúa ít mẫn cảm để gieo trồng: Vì nấm đạo ôn là một loài chuyên tính (chỉ gây hại lúa) và có đặc điểm “ kén chọn thức ăn” – chỉ có một số giống lúa bị nhiễm nặng bệnh này như nếp các loại, BC15, Q5... Vì vậy ngay từ đầu vụ nên hạn chế tối đa các giống nhiễm này, không nên đưa vào cơ cấu gieo cấy ở các vùng đã nhiễm nặng từ các vụ trước. Thông qua các mô hình trình diễn của các cơ quan chức năng ở từng mùa vụ mà lựa chọn các giống lúa mới tiến bộ, có khả năng kháng bệnh đạo ôn để gieo trồng sẽ là ưu việt hơn. Đây có thể coi là một trong những điều kiện tiên quyết nhằm giảm thiểu đạo ôn thành dịch trên đồng ruộng.
- Bố trí gieo cấy với mật độ vừa phải, tăng cường bón phân kali, giảm phân đạm trên những chân ruộng trũng: Qua nhiều vụ gieo cấy cho thấy, nếu để lúa với mật độ vừa phải thì năng suất sẽ cao lại hạn chế được nhiều loài sâu bệnh nhất là rầy nâu, đạo ôn, khô vằn. Mặt khác, trên những chân ruộng trũng, cây lúa hay có nguy cơ thừa đạm vì bộ rễ lớn hút nhiều nhưng đất này lại nghèo kali sẽ làm cho nấm đạo ôn phát sinh, gây hại mạnh. Do đó cần tăng cường bón phân kali và hạn chế bón đạm cho những chân ruộng trũng.
- Nắm rõ điều kiện phát sinh, phát triển của nấm bệnh: Biết được nấm đạo ôn phát triển mạnh khi nào cũng như thời điểm phát sinh thì khâu phòng ngừa bệnh sẽ rất hiệu quả. Nấm đạo ôn chỉ có thể nảy mầm, xâm nhập vào lúa và gây hại mạnh khi có điều kiện thời tiết ưu tiên (nhiệt độ 20-280C, ẩm độ trên 90%), đó là khi thời tiết có sương mù hoặc mưa phùn nhiều ngày. Vì thế cứ khi nào gặp điều kiện thời tiết như trên, nông dân cần thường xuyên thăm và kiểm tra đồng ruộng, cần chăm sóc cho cây lúa khỏe lúc này bằng bón phân cân đối, không để lúa thừa đạm, bổ sung các chất dinh dưỡng trung, vi lượng, phân hữu cơ cho cây, giữ nước thường xuyên để lúa hút dinh dưỡng thuận lợi. Các ruộng lúa có biểu hiện thừa đạm đặc biệt là các giống lúa nhiễm, cần phun thuốc phòng bệnh khi gặp thời tiết ưu tiên cho nấm phát sinh với phương châm “phòng bệnh còn hơn trị bệnh”.
Thường xuyên thăm và kiểm tra đồng ruộng để phát hiện nấm bệnh đạo ôn gây hại lúa
Thời điểm bệnh phát sinh mạnh là giai đoạn lúa Xuân đẻ nhánh đến làm đòng và lúa mùa muộn trổ bông. Thời tiết tháng 3- 4 dương lịch thường hay có mưa ẩm kéo dài, cây lúa đang thì con gái nên dư thừa đạm trên lá- nguy cơ bị bệnh đạo ôn khá cao (đạo ôn lá). Song thời kì trổ bông, nhất là trà Xuân muộn thường hay gặp thời tiết nắng nóng khô hanh nên lúa trổ sẽ an toàn với loài nấm này. Ở vụ mùa thì đầu và giữa vụ thời tiết nắng nóng, ẩm độ thấp sẽ không ưu tiên cho nấm phát sinh gây hại trên lá nhưng lúa mùa muộn thường trổ bông vào tháng 9 – 10 (thời tiết có gió heo may kèm theo sương ban đêm hoặc có gió bấc mưa phùn), đây lại là điều kiện tối thích để nấm đạo ôn gây hại cổ bông. Cho nên ở các thời điểm mẫn cảm với bệnh nêu trên, nông dân cần phun thuốc phòng bệnh đạo ôn cho các giống lúa dễ nhiễm bệnh.
- Trị bệnh: Nếu không phòng ngừa tốt, nấm đạo ôn sẽ phát sinh gây hại lá và cổ bông, đòi hỏi nông dân phải tiến hành trừ bệnh bằng thuốc hóa học. Để làm tốt công việc này cần chú ý: Nên sử dụng thuốc thế hệ mới đặc trị đạo ôn vì nhiều loại thuốc cũ nấm đã kháng được. Thực tế phối trộn một trong các loại thuốc như Fuji- one, Fendy, Katana, Difusan với Kasumin đã có hiệu quả cao để trừ nấm bệnh. Kinh nghiệm còn cho thấy, sau khi phun thuốc từ 1- 2 ngày, sử dụng vôi tả với lượng 10- 15kg/sào BB rắc sẽ cho kết quả cao để sát khuẩn và chống lây lan.
* Lưu ý:
+ Khi phun thuốc trừ nấm bệnh đạo ôn, không được dùng kali trắng vào cùng bình phun như đi trừ nấm khô vằn vì kali kìm hãm nấm khô vằn nhưng lại thúc đẩy nấm đạo ôn phát triển.
+ Không nên bón đạm hoặc các chất kích thích trong lúc cây bị bệnh vì làm vậy bệnh lại càng lan nhanh.
+ Cần giữ nước ruộng để hạn chế tác hại của bệnh.
+ Cần phun thuốc phủ hết toàn bộ thân lá lúa sao cho tia thuốc phải nhỏ, mịn (phun đủ liều lượng).
+ Nếu sau phun trong vòng 4 tiếng gặp mưa thì cần phun lại.
+ Sau phun 1 tuần cần kiểm tra lại, nếu thấy lá mới có vết bệnh phải phun nhắc lại lần 2 và luân phiên thuốc.
+ Những ruộng lúa đã bị đạo ôn lá thì khi lúa trổ, cần phải phun thuốc phòng đạo ôn cổ bông.
Trần Thị Liên
TT Dịch vụ nông nghiệp huyện Nam Sách, Hải Dương