Nếp Khẩu Tan Đón Thẩm Dương được trồng từ lâu đời bởi người dân tộc Tày, Thái xã Thẩm Dương. Loại nếp này được mệnh danh là “Đệ nhất nếp”, là loại gạo trắng, hạt tròn với chất lượng dẻo, thơm ngon và hàm lượng dinh dưỡng cao. Hiện nay Khẩu Tan Đón được trồng phân bố trên toàn xã nhưng tập trung ở chủ yếu 4 thôn: Bản Ngoang, Bản Bô, Bản Thẳm và Nậm Con với diện tích 100 ha, năng suất bình quân đạt 47 tạ/ha. Được khí hậu thiên nhiên ưu đãi, nguồn nước tưới lấy ở khe suối Nậm Con từ núi Pí Hẻo về nên nếp trồng ở Thẩm Dương có vị thơm ngon đặc trưng; mang giống đem trồng vùng khác sản phẩm không được dẻo ngon như vậy, đó chính là sản phẩm mang tính chất đặc thù vùng miền.

Trước kia lúa nếp Khẩu Tan Đón Thẩm Dương trồng rất ít, mỗi gia đình cấy thêm 1 ruộng nhỏ để lấy gạo phục vụ ngày lễ, tết hay trong gia đình có việc hiếu hỷ, sản phẩm chủ yếu sử dụng trong gia đình nên ít có bán ngoài thị trường. Để mua được sản phẩm phải tìm vào thời điểm vừa gặt xong mới có. Hiện nay, sản phẩm đã được biết đến qua các hội nghị, hội chợ với giá bán 35.000 đồng/kg gạo nhưng không đủ đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng tại Lào Cai. Với năng suất bình quân đạt trên 40 tạ/ha, thu nhập khi trồng 1 ha lúa nếp Khẩu Tan Đón đạt gần 100 triệu.

Năm 2011, tỉnh Lào Cai đã xây dựng mô hình trồng nếp Khẩu Tan Đón Thẩm Dương với quy mô 35 ha, nằm trong dự án sản xuất lúa chất lượng cao nhằm phát triển diện tích, tập trung sản xuất theo hướng chuỗi giá trị hàng hóa, để người dân thấy được hiệu quả kinh tế khi trồng lúa nếp đặc sản. Mô hình đã thu hút được sự vào cuộc của các doanh nghiệp trong khâu liên kết tiêu thụ sản phẩm.

Tháng 4/2018, tỉnh Lào Cai được cấp chứng nhận chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm gạo nếp Khẩu Tan Đón Thẩm Dương. Đây là sản phẩm gạo đầu tiên trong cả nước được Cục sở hữu trí tuệ cấp chỉ dẫn địa lý. UBND tỉnh Lào Cai là tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý này.

Vừa qua, Công ty Cổ phần Kinh doanh chế biến nông sản Bảo Minh (Công ty Bảo Minh) đã có buổi làm việc với huyện Văn Bàn và 5 xã Thẩm Dương, Dương Quỳ, Dần Thàng, Liêm Phú, Khánh Hạ để triển khai mô hình liên kết sản xuất lúa gạo đặc sản và áp dụng công nghệ cao hướng tới sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ. Dự kiến vụ mùa 2018, Công ty sẽ xây dựng mô hình với quy mô 5 ha nếp Khẩu Tan Đón tại Thẩm Dương và ký cam kết liên kết tiêu thụ sản phẩm nếp Thẩm Dương nói riêng và sản phẩm lúa gạo nói chung.

Ông Dương Văn Bạo – Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Bảo Minh mong muốn đưa nhiều sản phẩm sạch, hữu cơ đến với người tiêu dùng. Áp dụng những giải pháp thông minh trong sản xuất để có được hạt thóc an toàn, bảo vệ môi trường, hướng tới tiêu chuẩn lúa gạo hữu cơ. Công ty đã nhận thấy huyện Văn Bàn có tiềm năng để sản xuất lúa gạo hữu cơ đối với lúa gạo đặc sản mang tính vùng miền, góp phần nâng cao đời sống và bảo vệ môi trường sinh thái. Tuy nhiên để làm được việc này cần phải có sự phối hợp của “5 nhà”.

Tại Hội nghị ký cam kết giữa đại diện huyện Văn Bàn với công ty Bảo Minh. Về phía Công ty cam kết thu mua bền vững; huyện quy hoạch vùng sản xuất để đảm bảo về quy mô, kiểm soát về chất lượng. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá sản phẩm, tăng cường kiểm tra, giám sát quy trình kỹ thuật, cam kết sự gắn kết của doanh nghiệp với địa phương; Về phía người sản xuất không sử dụng thuốc trừ cỏ, áp dụng quy trình kỹ thuật trong sản xuất theo yêu cầu của công ty, phun phòng trừ sâu bệnh hại theo khuyến cáo của cơ quan chuyên môn. Cùng nhau chia sẻ, tháo gỡ những khó khăn vướng mắc để việc liên kết sản xuất tiêu thụ đạt hiệu quả cao và bền vững.

                                                                    Đặng Thương Thảo

                                                 Trung tâm Khuyến nông tỉnh Lào Cai